Tuesday, July 21, 2009
Tuesday, March 3, 2009
Ç’është Shoqata Kulturore “Bilal Xhaferri”?!
Shoqata Kulturore “Bilal Xhaferri” (Komuniteti Kulturor i Çamërisë) është një OJQ shqiptare, me qendër në Tiranë, e themeluar nga një grup gazetarësh, shkrimtarësh, artistësh e intelektualësh, miq e dashamirë të poetit, prozatorit dhe publicistit të shquar disident Bilal Xhaferri, e cila synon madhështimin e kësaj figure të nëpërkëmbur e të flakur në harresë prej ish diktaturës komuniste dhe lartësimin e vlerave të kulturës sonë kombëtare përballë vlerave të qytetërimeve të përparuara botërore, veçanërisht ato të Çamërisë martire.
Shoqata Kulturore “Bilal Xhaferri” është themeluar në vitin 1993 dhe e miratuar ligjërisht më 1994 si institucion kulturor i specializuar shumëfunksional në vazhdën e zgjerimit të veprimtarisë së shtëpisë botuese “Bilal Xhaferri”, e cila ishte krijuar që në vitin 1991 prej shkrimtarit Shefki Hysa, si një nga entet e para botuese të periudhës postkomuniste me synim për të përzgjedhur e publikuar vlerat më të spikatura të letërsisë botërore, të letërsisë disidente shqiptare dhe të krijimtarisë së talenteve të reja që janë të rrezikuara të humbasin në kushtet e vështira të ekonomisë së tregut.
Bumi i botimeve të kësaj shtëpie botuese si dhe jehona e madhe e veprimtarisë së saj në ato vite, krijoi idenë se duhej themeluar një institucion me hapësira e fushëveprim ligjor më të mëdha se ato të një enti të thjeshtë botues. Pra, dilte si domosdoshmëri krijimi i një organizmi kulturor shumëfunksional më dinjitar, një organizatë jofitimprurëse që të përfshinte edhe fushën e botimeve dhe njëkohësisht të kishte mundësitë e bashkëveprimit me institucione qeveritare e joqeveritare në të gjitha këndvështrimet e jetës, brenda dhe jashtë vendit…
Një grup veprimtarësh çamë së bashku me miqtë e tyre në krahina të ndryshme të Shqipërisë dhe në Diasporë, diskutuan gjatë me intelektualët më të mirë të Komunitetit Kulturor të Çamërisë dhe në bashkëpunim me shumë e shumë shkrimtarë, artistë e intelektualë të tjerë shqiptarë, miq e dashamirë të Bilal Xhaferrit e të Çështjes Çame, vendosëm të krijonin një shoqatë kulturore, që të kishte përveç shtëpisë botuese, edhe shtypin e saj. Pra, duhej të krijonin një organizatë jo qeveritare si Lidhja Çame që kishte krijuar Bilal Xhaferri në Çikago, SHBA apo diçka të përafërt me shoqatën “Çamëria”, por që të prirej më shumë drejt kulturës çame, sesa t’i kushtohej politikës.
Si rezultat i bashkëpunimit gjatë viteve 1993 e 1994 u themelua dhe forcua Shoqata Kulturore “Bilal Xhaferri”, si institucion i specializuar që do ta zgjeronte veprimtarinë kulturore tej kufijve të Shqipërisë, në Kosovë e Maqedoni e gjer në SHBA për të bashkërenduar punën me Lidhjen Çame, Lidhjen Kosovare, Lidhjen Demokratike të Malit të Zi, Lidhjen e Shqiptarëve të Maqedonisë e me shumë organizata të tjera që vepronin në kontinentin amerikan. Shoqata do të ishte një zë i fuqishëm për mbështetjen e problemit çam dhe për zgjidhjen e tij në rrugë diplomatike... Pra, këtyre nismëtarëve u duhej të bëheshin nga pak diplomatë, si gjithë shkrimtarët e artistët që vetvetiu marrin rolin e ambasadorëve të kulturës së vendit të tyre… Donin s’donin, do të bëheshin misionarë të kulturës shqiptare, diplomatë të saj…
Po cilët ishin disa prej miqve që u bashkuan në tryezën e kësaj shoqate dhe që e ndihmuan me zemër shqiptari idealin çam?!… Midis tyre u shquan edhe intelektualë të mirënjohur si: Namik Mane, Pandeli Koçi, Pjetër Arbnori, Dritëro Agolli, Ismail Kadare, Ballkiz Halili, Dhori Karaj, Faik Teodori, Fatos M. Rrapaj, Hektor Sejko, Hekuran Halili, Namik Selmani, Martin Mato, Minella Kureta, Sokol Jakova, Vath Koreshi, Axhem Çapo, Balil Proda, Bujar Shurdhi, Qani Biraçi, Xhemil Lato e sa e sa të tjerë, jo vetëm çamë…
Shoqata Kulturore “Bilal Xhaferri” shumë shpejt u shtri jo vetëm në zonat e komunitetit çam, por edhe në rrethet kryesore të Shqipërisë, kudo që ndodheshin miqtë e veprës e të idealit të Bilal Xhaferrit… Krijoi marrëdhënie shumë të mira me strukturat e shtetit shqiptar, me politikanë të të gjithë spektrit politik, me të pozitës e opozitës, me më të vjetrit e më të rinjtë si: Pjetër Arbnori, Sali Berisha, Ibrahim Rugova e Fatos Nano, Aleksandër Meksi, Servet Pëllumbi e Skënder Gjinushi, Sabri Godo, Fatmir Mediu, Namik Dokle e Arian Madhi, Edi Rama, Hashim Thaçi, Gramoz Ruçi, Bamir Topi, Besnik Mustafaj e Neritan Ceka, Petro Koçi e Preç Zogaj, Ilir Meta, Pëllumb Xhufi e Sabri Hamiti, Makbule Çeço, Jozefina Topalli, Diana Çuli, Lajla Pernaska, Valentina Leskaj, Mimi Kodheli, Majlinda Bregu e sa e sa të tjerë.
Lidhjet e kësaj shoqate u shtrinë dhe u forcuan edhe me ambasada si ajo amerikane, italiane, gjermane, turke etj., apo me personalitete të diplomacisë e kulturës botërore si Hillari Clinton e Doris Pack, Miranda Vickers e James Pettifer, Marko Panela e Callenback, Dr. Haim Reitan, Amir Gilad etj.
Një brez poetësh, gazetarësh, intelektualësh e politikanësht të rinj të talentuar si Agim Mero, Alma Ahmeti, Bianka Bilali, Dylbere Dika, Florian Bulica, Fllanxa Veshi, Kadri Aliu, Kostaq Myrtaj, Ismail Murtaj, Leonora Bilali, Mina Çaushi, Rudina Hasa, Yllka Sulku, Xhulia Xhekaj e sa e sa të tjerë më vonë e më vonë, do të bëheshin ndër vite armata e madhe e luftëtarëve të idealit çam që synonte kjo shoqatë…
Revista “Krahu i shqiponjës”, e themeluar prej Bilal Xhaferrit në SHBA u bë organi që pasqyroi dhe vazhdon të pasqyrojë tërë veprimtarinë e kësaj organizate atdhetare.
Pikësynimi i saj kryesor ishte dhe mbetet madhështimi i figurës së Bilal Xhaferrit dhe i vlerave të kulturës çame e asaj shqiptare përkrah vlerave më të mira botërore... Që të realizohej ky synim, u caktua objektivi më i afërt: Rikthimi i eshtrave të Bilal Xhaferrit në Shqipëri që u realizua më 6 maj 1995 me kontributin e shtetit shqiptar dhe të shkrimtarit Shefki Hysa, kryetar i kësaj shoqate…
Dhe filloi kështu një bashkëpunim i gjatë e lodhës me të gjitha organizmat qeveritare e joqeveritare, derisa u bë e mundur që eshtrat e Bilal Xhaferrit të vinin në atdhe e të preheshin në Sarandë dhe të arriheshin edhe shumë synime të tjera në dobi të kultures shqiptare dhe të zgjidhjes përfundimtare të problemit çam…
Marrë nga libri “Diplomacia e vetëmohimit”
e shkrimtarit Shefki Hysa,
Tiranë, 2008
Shoqata Kulturore “Bilal Xhaferri” (Komuniteti Kulturor i Çamërisë) është një OJQ shqiptare, me qendër në Tiranë, e themeluar nga një grup gazetarësh, shkrimtarësh, artistësh e intelektualësh, miq e dashamirë të poetit, prozatorit dhe publicistit të shquar disident Bilal Xhaferri, e cila synon madhështimin e kësaj figure të nëpërkëmbur e të flakur në harresë prej ish diktaturës komuniste dhe lartësimin e vlerave të kulturës sonë kombëtare përballë vlerave të qytetërimeve të përparuara botërore, veçanërisht ato të Çamërisë martire.
Shoqata Kulturore “Bilal Xhaferri” është themeluar në vitin 1993 dhe e miratuar ligjërisht më 1994 si institucion kulturor i specializuar shumëfunksional në vazhdën e zgjerimit të veprimtarisë së shtëpisë botuese “Bilal Xhaferri”, e cila ishte krijuar që në vitin 1991 prej shkrimtarit Shefki Hysa, si një nga entet e para botuese të periudhës postkomuniste me synim për të përzgjedhur e publikuar vlerat më të spikatura të letërsisë botërore, të letërsisë disidente shqiptare dhe të krijimtarisë së talenteve të reja që janë të rrezikuara të humbasin në kushtet e vështira të ekonomisë së tregut.
Bumi i botimeve të kësaj shtëpie botuese si dhe jehona e madhe e veprimtarisë së saj në ato vite, krijoi idenë se duhej themeluar një institucion me hapësira e fushëveprim ligjor më të mëdha se ato të një enti të thjeshtë botues. Pra, dilte si domosdoshmëri krijimi i një organizmi kulturor shumëfunksional më dinjitar, një organizatë jofitimprurëse që të përfshinte edhe fushën e botimeve dhe njëkohësisht të kishte mundësitë e bashkëveprimit me institucione qeveritare e joqeveritare në të gjitha këndvështrimet e jetës, brenda dhe jashtë vendit…
Një grup veprimtarësh çamë së bashku me miqtë e tyre në krahina të ndryshme të Shqipërisë dhe në Diasporë, diskutuan gjatë me intelektualët më të mirë të Komunitetit Kulturor të Çamërisë dhe në bashkëpunim me shumë e shumë shkrimtarë, artistë e intelektualë të tjerë shqiptarë, miq e dashamirë të Bilal Xhaferrit e të Çështjes Çame, vendosëm të krijonin një shoqatë kulturore, që të kishte përveç shtëpisë botuese, edhe shtypin e saj. Pra, duhej të krijonin një organizatë jo qeveritare si Lidhja Çame që kishte krijuar Bilal Xhaferri në Çikago, SHBA apo diçka të përafërt me shoqatën “Çamëria”, por që të prirej më shumë drejt kulturës çame, sesa t’i kushtohej politikës.
Si rezultat i bashkëpunimit gjatë viteve 1993 e 1994 u themelua dhe forcua Shoqata Kulturore “Bilal Xhaferri”, si institucion i specializuar që do ta zgjeronte veprimtarinë kulturore tej kufijve të Shqipërisë, në Kosovë e Maqedoni e gjer në SHBA për të bashkërenduar punën me Lidhjen Çame, Lidhjen Kosovare, Lidhjen Demokratike të Malit të Zi, Lidhjen e Shqiptarëve të Maqedonisë e me shumë organizata të tjera që vepronin në kontinentin amerikan. Shoqata do të ishte një zë i fuqishëm për mbështetjen e problemit çam dhe për zgjidhjen e tij në rrugë diplomatike... Pra, këtyre nismëtarëve u duhej të bëheshin nga pak diplomatë, si gjithë shkrimtarët e artistët që vetvetiu marrin rolin e ambasadorëve të kulturës së vendit të tyre… Donin s’donin, do të bëheshin misionarë të kulturës shqiptare, diplomatë të saj…
Po cilët ishin disa prej miqve që u bashkuan në tryezën e kësaj shoqate dhe që e ndihmuan me zemër shqiptari idealin çam?!… Midis tyre u shquan edhe intelektualë të mirënjohur si: Namik Mane, Pandeli Koçi, Pjetër Arbnori, Dritëro Agolli, Ismail Kadare, Ballkiz Halili, Dhori Karaj, Faik Teodori, Fatos M. Rrapaj, Hektor Sejko, Hekuran Halili, Namik Selmani, Martin Mato, Minella Kureta, Sokol Jakova, Vath Koreshi, Axhem Çapo, Balil Proda, Bujar Shurdhi, Qani Biraçi, Xhemil Lato e sa e sa të tjerë, jo vetëm çamë…
Shoqata Kulturore “Bilal Xhaferri” shumë shpejt u shtri jo vetëm në zonat e komunitetit çam, por edhe në rrethet kryesore të Shqipërisë, kudo që ndodheshin miqtë e veprës e të idealit të Bilal Xhaferrit… Krijoi marrëdhënie shumë të mira me strukturat e shtetit shqiptar, me politikanë të të gjithë spektrit politik, me të pozitës e opozitës, me më të vjetrit e më të rinjtë si: Pjetër Arbnori, Sali Berisha, Ibrahim Rugova e Fatos Nano, Aleksandër Meksi, Servet Pëllumbi e Skënder Gjinushi, Sabri Godo, Fatmir Mediu, Namik Dokle e Arian Madhi, Edi Rama, Hashim Thaçi, Gramoz Ruçi, Bamir Topi, Besnik Mustafaj e Neritan Ceka, Petro Koçi e Preç Zogaj, Ilir Meta, Pëllumb Xhufi e Sabri Hamiti, Makbule Çeço, Jozefina Topalli, Diana Çuli, Lajla Pernaska, Valentina Leskaj, Mimi Kodheli, Majlinda Bregu e sa e sa të tjerë.
Lidhjet e kësaj shoqate u shtrinë dhe u forcuan edhe me ambasada si ajo amerikane, italiane, gjermane, turke etj., apo me personalitete të diplomacisë e kulturës botërore si Hillari Clinton e Doris Pack, Miranda Vickers e James Pettifer, Marko Panela e Callenback, Dr. Haim Reitan, Amir Gilad etj.
Një brez poetësh, gazetarësh, intelektualësh e politikanësht të rinj të talentuar si Agim Mero, Alma Ahmeti, Bianka Bilali, Dylbere Dika, Florian Bulica, Fllanxa Veshi, Kadri Aliu, Kostaq Myrtaj, Ismail Murtaj, Leonora Bilali, Mina Çaushi, Rudina Hasa, Yllka Sulku, Xhulia Xhekaj e sa e sa të tjerë më vonë e më vonë, do të bëheshin ndër vite armata e madhe e luftëtarëve të idealit çam që synonte kjo shoqatë…
Revista “Krahu i shqiponjës”, e themeluar prej Bilal Xhaferrit në SHBA u bë organi që pasqyroi dhe vazhdon të pasqyrojë tërë veprimtarinë e kësaj organizate atdhetare.
Pikësynimi i saj kryesor ishte dhe mbetet madhështimi i figurës së Bilal Xhaferrit dhe i vlerave të kulturës çame e asaj shqiptare përkrah vlerave më të mira botërore... Që të realizohej ky synim, u caktua objektivi më i afërt: Rikthimi i eshtrave të Bilal Xhaferrit në Shqipëri që u realizua më 6 maj 1995 me kontributin e shtetit shqiptar dhe të shkrimtarit Shefki Hysa, kryetar i kësaj shoqate…
Dhe filloi kështu një bashkëpunim i gjatë e lodhës me të gjitha organizmat qeveritare e joqeveritare, derisa u bë e mundur që eshtrat e Bilal Xhaferrit të vinin në atdhe e të preheshin në Sarandë dhe të arriheshin edhe shumë synime të tjera në dobi të kultures shqiptare dhe të zgjidhjes përfundimtare të problemit çam…
Marrë nga libri “Diplomacia e vetëmohimit”
e shkrimtarit Shefki Hysa,
Tiranë, 2008
Shtëpia botuese me emrin e Bilal Xhaferrit
Shtëpia Botuese “Bilal Xhaferri” është një nga entet e para botuese shqiptare të periudhës postkomuniste me synim për të përzgjedhur e publikuar vlerat më të spikatura të letërsisë botërore, të letërsisë disidente shqiptare dhe të krijimtarisë së talenteve të reja që janë të rrezikuara të humbasin në kushtet e vështira të ekonomisë së tregut.
Shtëpia botuese “Bilal Xhaferri” u krijua si rezultat i mendimit se kultura, arti, letërsia dhe figurat që i përfaqësojnë, me vlerat e tyre, janë ambasadorët dhe diplomatët më bindës e më rezultativë për paraqitjen dinjitoze të një kombi përballë kombeve të tjera të qytetëruara. Më 27 janar 1992 doli leja nga Ministria e Kulturës për themelimin e këtij enti botues. Ministër aso kohe ishte shkrimtari Vath Koreshi, një ndër përkrahësit e nxitësit e fillimeve letrare të talentit Bilal Xhaferri. Vathi e firmosi gjithë entuziazëm lejen për veprimtari botuese dhe premtoi se do të jepte vazhdimisht përkrahjen e tij dhe të shumë prej miqve të Bilalit.
Atëherë ishte një periudhë kur vepra e Bilal Xhaferrit ishte e harruar. Vlerat e tij ishin të mohura prej ish-diktaturës komuniste. Ishte detyrë e intelektualëve çamë si Shefki Hysa që të përpiqeshin për lartësimin e veprës së Bilalit dhe të thesareve të folklorit dhe kulturës çame, vlera të mëdha të nëpërkëmbura që ende nuk i njihte publiku shqiptar. Nëpërmjet figurës së Bilal Xhaferrit, talent i jashtëzakonshëm që kishte shkëlqyer si një yll në horizontin e letërisë shqiptare në vitet ‘60 dhe që ishte shuar befas prej goditjes fatale që mori prej ish-diktaturës komuniste, mund të shpaloseshin para shqiptarëve dhe botës së qytetëruar, perlat e mrekullueshme të eposit popullor çam. Duke njohur këto vlera të mahnitshme të Çamërisë, shqiptarët dhe tërë dashamirët e huaj do të zgjonin interesimin dhe do të dashuroheshin pas çështjes çame, si pas një institucioni besimi të rrallë e të shenjtë që u përkiste edhe atyre.
Shtëpia botuese “Bilal Xhaferri” në sajë të aftësive, përkushtimit të madh dhe lidhjeve të shumta me politikën shqiptare e atë ndërkombëtare të shkrimtarit Shefki Hysa, u rrit shpejt dhe po përjetonte dita-ditës një bum botimesh të veprave të zgjedhura nga letërsia botërore, të librave të shkrimtarëve ish të përndjekur politikë si Pjetër Arbnori dhe veçanërisht të talenteve të reja.
Stafi i saj bënte të gjitha përpjekjet që djemtë dhe vajzat e reja plot talent, jo vetëm të Komunitetit Çam, të gjenin vetveten në shtëpinë botuese “Bilal Xhaferri”, të afirmoheshin e të mos pësonin fatin e dikurshëm të Bilalit, në periudhën e vështirë të tranzicionit të egër kapitalist që po përjetonte Shqipëria. Në vitet e para të periudhës postkomuniste ishte e vështirë të gjeje mjete monetare për botime librash dhe talentet e reja shihnin një strehë ëndrrash tek ky ent botues, pjesë përbërëse e institucionit Shoqata Kulturore “Bilal Xhaferri”…
Në vitin 1993 u arrit të botohej edhe romani “Krastakraus” i Bilal Xhaferrit. Ishte një nga veprat më të realizuara artistikisht me temën dhe problematikën e etnisë shqiptare aq të parapëlqyer prej këtij autori. Botimi u mundësua edhe me ndihmën e intelektuales çame Ballkiz Halili, e cila e kishte ruajtur të fshehur për vite me radhë një kopje të daktilografuar të këtij romani. Ky botim ishte një sukses i madh e i papritur . Më në fund po i paraqitej një vepër nga më dinjitozet opinionit shqiptar, jo thjesht figura e Bilalit, shkrimtarit disident të kacafytur dhëmbë për dhëmbë me ish-regjimin diktatorial shqiptar.
Numri i botimeve u rrit nga viti në vit dhe Shtëpia Botuese “Bilal Xhaferri” luajti një rol të madh për kombëtarizimin e ndërkombëtarizimin e problemit çam tashmë në prag të zgjidhjes.
Ja disa nga botimet më të spikatura të këtij institucioni me vlera kombëtare:
“Dashuri fatale”, romancë (1992), Alfred de Musset.
“Dashuri e përgjakur (Përtej largësive)”, romancë (1992), Bilal Xhaferri
“Lavirja e denjë për respekt”, novela (1992), Jean Paul Sartre
“Kur dynden vikingët”, novelë (1992), Pjetër Arbnori
“Krisja e zemrës”, poezi (1992), Gjin Progni
“Turtullesha dhe djalli”, tregime (1992), Shefki Hysa
“Krastakraus (Ra Berati)”, roman (1993), Bilal Xhaferri
“Mos ma kujto vdekjen”, poezi (1993), Rudina Hasa
“Rebel”, poezi (1993), Shpëtim Roqi
“Nata e qiparisave të huaj”, ese (1994), Artur Spanjolli
“Bukuroshja me hijen”, romancë (1994), Pjetër Arbnori
“Robër të paqes”, roman (1994), Shefki Hysa
“Engjëll mëkatar”, poezi (1994), Mirela Rapi
“Dosjet e gjalla”, publicistikë (1995), Agim Musta
“Pjergulla e lotëve”, poezi (1995), Namik Mane
“Kali i përmallimit”, poezi (1996), Arshin Rexha
“Yjet e ëndrrave”, poezi (1996), Etleva Shahini,
“Vorbulla”, roman (1997), Pjetër Arbnori
“Parajsa e mallkuar”, roman (1997), Shefki Hysa
“Parajsa e shitur”, poezi (2002), Dylbere Dika
“Dhe dita vdes”, tregime (2003), Dylbere Dika
“Klithmë shpirti”, poezi (2004), Liri Hidërshaj
“Aromë Çamërie”, tregime (2004), Shefki Hysa
“Mrekullitë e rreme”, tregime (2005), Shefki Hysa
“Mëkim shpirtëror”, novelë (2005), Liri Hidërshaj
“Për pak lumturi”, poezi (2006), Venka Capa
“Rrëfimi”, novelë (2006), Liri Hidërshaj
“Dialog për paqen e pamundur”, publicistikë (2006), Hysen Haxhiaj
“Pikëllim familjar”, poezi (2006), Mina Çaushi
“Me putrat tona shetitëm botën”, roman (2007), Xhulia Xhekaj
“Dodona tempulli i lashtë i Shqipërisë”, artikuj studimorë (2007), Rasim Bebo
“Pendimi”, novelë (2007), Liri Hidërshaj
“Lotët e trëndafilit”, poezi (2008), Kostaq Myrtaj etj.,etj.
Shtëpia Botuese “Bilal Xhaferri” është një nga entet e para botuese shqiptare të periudhës postkomuniste me synim për të përzgjedhur e publikuar vlerat më të spikatura të letërsisë botërore, të letërsisë disidente shqiptare dhe të krijimtarisë së talenteve të reja që janë të rrezikuara të humbasin në kushtet e vështira të ekonomisë së tregut.
Shtëpia botuese “Bilal Xhaferri” u krijua si rezultat i mendimit se kultura, arti, letërsia dhe figurat që i përfaqësojnë, me vlerat e tyre, janë ambasadorët dhe diplomatët më bindës e më rezultativë për paraqitjen dinjitoze të një kombi përballë kombeve të tjera të qytetëruara. Më 27 janar 1992 doli leja nga Ministria e Kulturës për themelimin e këtij enti botues. Ministër aso kohe ishte shkrimtari Vath Koreshi, një ndër përkrahësit e nxitësit e fillimeve letrare të talentit Bilal Xhaferri. Vathi e firmosi gjithë entuziazëm lejen për veprimtari botuese dhe premtoi se do të jepte vazhdimisht përkrahjen e tij dhe të shumë prej miqve të Bilalit.
Atëherë ishte një periudhë kur vepra e Bilal Xhaferrit ishte e harruar. Vlerat e tij ishin të mohura prej ish-diktaturës komuniste. Ishte detyrë e intelektualëve çamë si Shefki Hysa që të përpiqeshin për lartësimin e veprës së Bilalit dhe të thesareve të folklorit dhe kulturës çame, vlera të mëdha të nëpërkëmbura që ende nuk i njihte publiku shqiptar. Nëpërmjet figurës së Bilal Xhaferrit, talent i jashtëzakonshëm që kishte shkëlqyer si një yll në horizontin e letërisë shqiptare në vitet ‘60 dhe që ishte shuar befas prej goditjes fatale që mori prej ish-diktaturës komuniste, mund të shpaloseshin para shqiptarëve dhe botës së qytetëruar, perlat e mrekullueshme të eposit popullor çam. Duke njohur këto vlera të mahnitshme të Çamërisë, shqiptarët dhe tërë dashamirët e huaj do të zgjonin interesimin dhe do të dashuroheshin pas çështjes çame, si pas një institucioni besimi të rrallë e të shenjtë që u përkiste edhe atyre.
Shtëpia botuese “Bilal Xhaferri” në sajë të aftësive, përkushtimit të madh dhe lidhjeve të shumta me politikën shqiptare e atë ndërkombëtare të shkrimtarit Shefki Hysa, u rrit shpejt dhe po përjetonte dita-ditës një bum botimesh të veprave të zgjedhura nga letërsia botërore, të librave të shkrimtarëve ish të përndjekur politikë si Pjetër Arbnori dhe veçanërisht të talenteve të reja.
Stafi i saj bënte të gjitha përpjekjet që djemtë dhe vajzat e reja plot talent, jo vetëm të Komunitetit Çam, të gjenin vetveten në shtëpinë botuese “Bilal Xhaferri”, të afirmoheshin e të mos pësonin fatin e dikurshëm të Bilalit, në periudhën e vështirë të tranzicionit të egër kapitalist që po përjetonte Shqipëria. Në vitet e para të periudhës postkomuniste ishte e vështirë të gjeje mjete monetare për botime librash dhe talentet e reja shihnin një strehë ëndrrash tek ky ent botues, pjesë përbërëse e institucionit Shoqata Kulturore “Bilal Xhaferri”…
Në vitin 1993 u arrit të botohej edhe romani “Krastakraus” i Bilal Xhaferrit. Ishte një nga veprat më të realizuara artistikisht me temën dhe problematikën e etnisë shqiptare aq të parapëlqyer prej këtij autori. Botimi u mundësua edhe me ndihmën e intelektuales çame Ballkiz Halili, e cila e kishte ruajtur të fshehur për vite me radhë një kopje të daktilografuar të këtij romani. Ky botim ishte një sukses i madh e i papritur . Më në fund po i paraqitej një vepër nga më dinjitozet opinionit shqiptar, jo thjesht figura e Bilalit, shkrimtarit disident të kacafytur dhëmbë për dhëmbë me ish-regjimin diktatorial shqiptar.
Numri i botimeve u rrit nga viti në vit dhe Shtëpia Botuese “Bilal Xhaferri” luajti një rol të madh për kombëtarizimin e ndërkombëtarizimin e problemit çam tashmë në prag të zgjidhjes.
Ja disa nga botimet më të spikatura të këtij institucioni me vlera kombëtare:
“Dashuri fatale”, romancë (1992), Alfred de Musset.
“Dashuri e përgjakur (Përtej largësive)”, romancë (1992), Bilal Xhaferri
“Lavirja e denjë për respekt”, novela (1992), Jean Paul Sartre
“Kur dynden vikingët”, novelë (1992), Pjetër Arbnori
“Krisja e zemrës”, poezi (1992), Gjin Progni
“Turtullesha dhe djalli”, tregime (1992), Shefki Hysa
“Krastakraus (Ra Berati)”, roman (1993), Bilal Xhaferri
“Mos ma kujto vdekjen”, poezi (1993), Rudina Hasa
“Rebel”, poezi (1993), Shpëtim Roqi
“Nata e qiparisave të huaj”, ese (1994), Artur Spanjolli
“Bukuroshja me hijen”, romancë (1994), Pjetër Arbnori
“Robër të paqes”, roman (1994), Shefki Hysa
“Engjëll mëkatar”, poezi (1994), Mirela Rapi
“Dosjet e gjalla”, publicistikë (1995), Agim Musta
“Pjergulla e lotëve”, poezi (1995), Namik Mane
“Kali i përmallimit”, poezi (1996), Arshin Rexha
“Yjet e ëndrrave”, poezi (1996), Etleva Shahini,
“Vorbulla”, roman (1997), Pjetër Arbnori
“Parajsa e mallkuar”, roman (1997), Shefki Hysa
“Parajsa e shitur”, poezi (2002), Dylbere Dika
“Dhe dita vdes”, tregime (2003), Dylbere Dika
“Klithmë shpirti”, poezi (2004), Liri Hidërshaj
“Aromë Çamërie”, tregime (2004), Shefki Hysa
“Mrekullitë e rreme”, tregime (2005), Shefki Hysa
“Mëkim shpirtëror”, novelë (2005), Liri Hidërshaj
“Për pak lumturi”, poezi (2006), Venka Capa
“Rrëfimi”, novelë (2006), Liri Hidërshaj
“Dialog për paqen e pamundur”, publicistikë (2006), Hysen Haxhiaj
“Pikëllim familjar”, poezi (2006), Mina Çaushi
“Me putrat tona shetitëm botën”, roman (2007), Xhulia Xhekaj
“Dodona tempulli i lashtë i Shqipërisë”, artikuj studimorë (2007), Rasim Bebo
“Pendimi”, novelë (2007), Liri Hidërshaj
“Lotët e trëndafilit”, poezi (2008), Kostaq Myrtaj etj.,etj.
Wednesday, April 23, 2008
Tuesday, March 4, 2008
Mina Çaushi
Guxo të mbrosh veten
Tregim i jetuar
Kur e pashë në minutat e para nuk e dallova dot mirë nëse ajo ishte vajzë apo grua. Rrobat e palara e të ngjitura pas trupit që mbante veshur, ato flokë të pakrehura, të hallakatura, sa andej-këndej, e të lagura nga djersët, të jepnin përshtypjen e një gaforreje të madhe që se nga ishte shfaqur para nesh e s’dinim nga ta kapnim, si ta preknim.
- Si të quajnë? – e pyeti njëra nga ne në gjuhën greke.
Ajo nuk u përgjigj.
- Nga je? – e mori guximin dhe e pyeti një tjetër, por përsëri ajo nuk foli.
- Lëreni! – shtova unë. – Nuk do të flasë. Lëreni të qetësohet!
Ajo, mes ngashërimeve, shikonte rrotull saj gjithë frikë, duke na përmbledhur me sy ne të gjitha që interesoheshim për të.
Njëra prej nesh i ofroi ujë. Ajo e piu atë gotë sa hap e mbyll sytë.
- Silli edhe një tjetër! - thashë unë.
Me gotën tjetër filloi të lante sytë dhe gjakun që vazhdonte t’i rridhte nga cepi i buzës së poshtme.
- Në banjë, shoqëroje për në banjë dhe mos e mbyll derën… Ndihmoje të zhvizhet me kujdes! – iu drejtova njërës nga shoqet me fizik më të bëshëm.
Fillimisht ajo i hoqi një fund të vjetër, më pas një bluzë të pambuktë që i qe ngjitur plagëve të kurrizit e më në fund një shami koke që ajo e mori ndër duar dhe nisi ta shtërngonte fort. Në kokë i dalloheshin plagë të mëdha. Duhet ta kishin goditur me ndonjë send të fortë si dru, gur, shishe a tavëll duhani prej qelqi a ku ta dinim ne?! Të vetmen gjë që dimin dhe që prisnim me padurim ishte t’i dëgjonim zërin.
E futëm në dush. Ajo vetë i hapi të dyja rrubinetet njëherësh deri në fund.
Filloi të bërtiste me sa kishte në kokë nga dhimbjet. Tjetra ia mbylli deri në masën e duhur.
- Ujë, ujë, vetëm ujë! - belbëzonte ajo.
- Dhe tani, - e urdhëroi njëra nga ne, - ulu në këtë stolin këtu sa të ndërrojmë ujin në banjë.
- Mirë, - u bind ajo.
Banja e saj vazhdonte. Prisnim me ankth të mësonim se ç’i kishte ndodhur kësaj femre të mjerë. Kush e kishte rrahur si shtazë? Kush kishte guxuar ta sillte në atë gjendje?!
Më në fund doli nga banja. Shtrëngonte pas vetes një peshqir të madh duke u dridhur. I thamë të shtrihej pak për t’u qetësuar. U shtri përmbys mbështetur me bërryla dhe gjunjë e me jastëkun poshtë barkut.
I thamë të shtrihej mirë, por ajo kundërshtoi.
-Jo, jo nuk rri dot shtrirë e as përmbys.
Ne u pamë sy më sy njëherësh.
- Doktoreshën, shpejt doktoreshën tonë, gjinekologen!
I telefonuam dhe ajo erdhi menjëherë. Doktoresha di ca gjuhë të huaja dhe u mor vesh me të. I bëri një gjilpërë qetësuese, i dha ca ilaçe duke e këshilluar si t’i pinte dhe u largua për të ardhur të nesërmen.
- Ikni edhe ju, - na këshilloi ajo, - se për katër orë vajza nuk do të përmendet.
Pas katër orësh ne ishim përsëri aty.
- Po fle? - pyeti njëra. - Nga është? Çfarë tha doktoresha?...
Shumë e shumë pyetje të tjera na vinin së brëndshmi njëra pas tjetrës. S’dinim asgjë. Fliste një greqishte të çalë. Prisnim se shumë shpejt do të mësonim gjithçka për të…
Ajo ishte një vajzë 17 vjeç nga… Që në moshën 12-13 vjeç e deri në atë ditë familja e saj e shiti si plaçkë tregu, duke bërë marrëveshje të njëpasnjëshme me burra të moshuar të ndryshëm. E paraqisnin vajzën për fejesë, e merrnin me të mirë, e vishnin me rroba të reja e të bukura që ajo të gënjehej e të gëzohej deri sa ta merrte i interesuari. Familja më pas merrte paratë e marrëvehjes, peng i së cilës ishte vajza.
Pasi mbaroheshin paratë dhe shitja e dhuratave që kishin sjellë për të, familjarët gjenin një mënyrë për ta marrë mbrapshit vajzën dhe pasi e merrnin, e mbanin të fshehur deri sa gjenin një rast ose një të interesuar tjetër për "dhëndërr".
Në fillim kjo trembëdhjetë vjeçare nuk po e kuptonte si luhej fati i jetës së saj. Në çdo dy-tre muaj përsëritej e njëjta skenë martese. Vetëm në pak kohë mbi trupin e saj të njomë kishin kaluar një numër i shumtë burrash të moshave të ndryshme…
- Herën e fundit, - tha ajo, - më lidhën duart te balli i krevatit, më lanë lakuriq dhe më vonë më lidhën edhe këmbët. Në atë dhomë të errët vinin burrat njëri pas tjetrit, edhe disa burra njëherësh… Thërrisja e ulërisja me të madhe, po nuk më dëgjonte askush… Njëri prej tyre më futi në gojë fundin e një perdeje të grisur. Mbyllja sytë e shtërgohesha nga dhembja që ndjeja në trup. Ndjeva të më zgjidhnin e të më kthenin përmbys. Dy më mbanin nga krahët dhe dy nga këmbët. Duar të tjera më preknin e më nduknin gjithë trupin. Nuk po e përcaktoja dot llojin e asaj kafshe gjigande që shtrihej e tkurrej mbi trupin tim. Sa duar, sa gjuhë, sa gojë, sa dhëmbë vallë më kafshonin?!... Po sy, po zemër kishte kjo kafshë?!... Ndieja dhembje në gjithë trupin. U mbulova me djersë e më pas humba ndjenjat... S’e di sa orë kisha qëndruar ashtu përmbys. Erdha në vete vetëm kur më hodhën ujë të ftohtë, shumë të ftohtë… Dridhesha e tëra. Plagët më rridhnin gjak e më digjnin për vdekje. S’po kuptoja ç’ishte natë apo ditë?!…
- Çfarë pe?
- U hoqa zvarrë deri te dritarja me perde të grisur. Nga lartësia kuptova se isha në kat të dytë. Duhet, thashë… Vetëm kaq! Duhet. Po ku të veja? Ku? Të vdes?! Më mirë të vdes! Dhe kështu, në mënyrë të trishtueshme, mora vendimin: U hodha… Qëndrova pa lëvizur gjatë… Heshtje… Ku kam rënë, mendoja? Si do të largohem? Po më përgjojnë ata që më panë si u hodha? Më dëgjuan? Do më marrin prapë? Do fillojnë nga e para? Jo, jo, asgjë nga këto… Nuk duroj dot të më torturojnë akoma… Asgjë s’pipëtinte… Sa mirë që ishte natë…
Lëviza drejt ca shkurreve me shumë mundim, shkurre nga ato që rrethojnë pallatet. U fsheha aty. S’e di se sa, por di se duke çaluar u largova që andej për të mos u kthyer më kurrë. Nga mëngjesi, diku në një kazan plehrash gjeta rrobat që kisha veshur. Ato m’u ngjitën pas plagëve… Më dhembnin… Kam temperaturë, - përfundoi ajo…
Ne heshtnim të tmerruara prej rrëfimit të saj.
- Aman, mos tregoni se ndodhem këtu! – u lut ajo me përgjërim.
- Mos u tremb! - e siguruam ne. – Qetësohu! Do të kalojë, do të bëhesh mirë… Mundohu të harrosh çdo gjë, çdo gjë! Mundohu të flesh sadopak, mos qaj më, dëgjon? Mos qaj më!…
- Po, - tha ajo papritur, – të fle, të harroj?! Si të mundem vallë të mos i kujtoj ato duar të ndyra, ato gjuhë gjarpërinjsh, ato dhëmbë ujqrish që kafshonin ku të mundnin?!…
Lot të nxehta i rridhnin faqeve…
Vazhdonim të qëndronim aty me vështrimin në sytë e saj të trishtë. Mundoheshim të jetonim sadopak me dhimbjen e saj të madhe. Ajo krijesë e brishtë qe shndërruar në një rrënojë të pandreqshme, ndërsa jeta vazhdonte të rridhte e qetë për shumë moshatare të saj…
Shënim: Për arsye etike emri i vajzës dhe i qytetit ku ka ndodhur kjo ngarje nuk bëhen të ditura. Ajo vajzë më vonë u egzaminua me AIDS dhe vdiq në rrethana tragjike si pasojë e përdhunës trupore e psikologjike që i ishte dashur të kalonte. Ne u munduam ta ndihmonim dhe ta gëzonim sadopak në atë periudhë jete që i kishte mbetur…
Mina Çaushi
Guxo të mbrosh veten
Tregim i jetuar
Kur e pashë në minutat e para nuk e dallova dot mirë nëse ajo ishte vajzë apo grua. Rrobat e palara e të ngjitura pas trupit që mbante veshur, ato flokë të pakrehura, të hallakatura, sa andej-këndej, e të lagura nga djersët, të jepnin përshtypjen e një gaforreje të madhe që se nga ishte shfaqur para nesh e s’dinim nga ta kapnim, si ta preknim.
- Si të quajnë? – e pyeti njëra nga ne në gjuhën greke.
Ajo nuk u përgjigj.
- Nga je? – e mori guximin dhe e pyeti një tjetër, por përsëri ajo nuk foli.
- Lëreni! – shtova unë. – Nuk do të flasë. Lëreni të qetësohet!
Ajo, mes ngashërimeve, shikonte rrotull saj gjithë frikë, duke na përmbledhur me sy ne të gjitha që interesoheshim për të.
Njëra prej nesh i ofroi ujë. Ajo e piu atë gotë sa hap e mbyll sytë.
- Silli edhe një tjetër! - thashë unë.
Me gotën tjetër filloi të lante sytë dhe gjakun që vazhdonte t’i rridhte nga cepi i buzës së poshtme.
- Në banjë, shoqëroje për në banjë dhe mos e mbyll derën… Ndihmoje të zhvizhet me kujdes! – iu drejtova njërës nga shoqet me fizik më të bëshëm.
Fillimisht ajo i hoqi një fund të vjetër, më pas një bluzë të pambuktë që i qe ngjitur plagëve të kurrizit e më në fund një shami koke që ajo e mori ndër duar dhe nisi ta shtërngonte fort. Në kokë i dalloheshin plagë të mëdha. Duhet ta kishin goditur me ndonjë send të fortë si dru, gur, shishe a tavëll duhani prej qelqi a ku ta dinim ne?! Të vetmen gjë që dimin dhe që prisnim me padurim ishte t’i dëgjonim zërin.
E futëm në dush. Ajo vetë i hapi të dyja rrubinetet njëherësh deri në fund.
Filloi të bërtiste me sa kishte në kokë nga dhimbjet. Tjetra ia mbylli deri në masën e duhur.
- Ujë, ujë, vetëm ujë! - belbëzonte ajo.
- Dhe tani, - e urdhëroi njëra nga ne, - ulu në këtë stolin këtu sa të ndërrojmë ujin në banjë.
- Mirë, - u bind ajo.
Banja e saj vazhdonte. Prisnim me ankth të mësonim se ç’i kishte ndodhur kësaj femre të mjerë. Kush e kishte rrahur si shtazë? Kush kishte guxuar ta sillte në atë gjendje?!
Më në fund doli nga banja. Shtrëngonte pas vetes një peshqir të madh duke u dridhur. I thamë të shtrihej pak për t’u qetësuar. U shtri përmbys mbështetur me bërryla dhe gjunjë e me jastëkun poshtë barkut.
I thamë të shtrihej mirë, por ajo kundërshtoi.
-Jo, jo nuk rri dot shtrirë e as përmbys.
Ne u pamë sy më sy njëherësh.
- Doktoreshën, shpejt doktoreshën tonë, gjinekologen!
I telefonuam dhe ajo erdhi menjëherë. Doktoresha di ca gjuhë të huaja dhe u mor vesh me të. I bëri një gjilpërë qetësuese, i dha ca ilaçe duke e këshilluar si t’i pinte dhe u largua për të ardhur të nesërmen.
- Ikni edhe ju, - na këshilloi ajo, - se për katër orë vajza nuk do të përmendet.
Pas katër orësh ne ishim përsëri aty.
- Po fle? - pyeti njëra. - Nga është? Çfarë tha doktoresha?...
Shumë e shumë pyetje të tjera na vinin së brëndshmi njëra pas tjetrës. S’dinim asgjë. Fliste një greqishte të çalë. Prisnim se shumë shpejt do të mësonim gjithçka për të…
Ajo ishte një vajzë 17 vjeç nga… Që në moshën 12-13 vjeç e deri në atë ditë familja e saj e shiti si plaçkë tregu, duke bërë marrëveshje të njëpasnjëshme me burra të moshuar të ndryshëm. E paraqisnin vajzën për fejesë, e merrnin me të mirë, e vishnin me rroba të reja e të bukura që ajo të gënjehej e të gëzohej deri sa ta merrte i interesuari. Familja më pas merrte paratë e marrëvehjes, peng i së cilës ishte vajza.
Pasi mbaroheshin paratë dhe shitja e dhuratave që kishin sjellë për të, familjarët gjenin një mënyrë për ta marrë mbrapshit vajzën dhe pasi e merrnin, e mbanin të fshehur deri sa gjenin një rast ose një të interesuar tjetër për "dhëndërr".
Në fillim kjo trembëdhjetë vjeçare nuk po e kuptonte si luhej fati i jetës së saj. Në çdo dy-tre muaj përsëritej e njëjta skenë martese. Vetëm në pak kohë mbi trupin e saj të njomë kishin kaluar një numër i shumtë burrash të moshave të ndryshme…
- Herën e fundit, - tha ajo, - më lidhën duart te balli i krevatit, më lanë lakuriq dhe më vonë më lidhën edhe këmbët. Në atë dhomë të errët vinin burrat njëri pas tjetrit, edhe disa burra njëherësh… Thërrisja e ulërisja me të madhe, po nuk më dëgjonte askush… Njëri prej tyre më futi në gojë fundin e një perdeje të grisur. Mbyllja sytë e shtërgohesha nga dhembja që ndjeja në trup. Ndjeva të më zgjidhnin e të më kthenin përmbys. Dy më mbanin nga krahët dhe dy nga këmbët. Duar të tjera më preknin e më nduknin gjithë trupin. Nuk po e përcaktoja dot llojin e asaj kafshe gjigande që shtrihej e tkurrej mbi trupin tim. Sa duar, sa gjuhë, sa gojë, sa dhëmbë vallë më kafshonin?!... Po sy, po zemër kishte kjo kafshë?!... Ndieja dhembje në gjithë trupin. U mbulova me djersë e më pas humba ndjenjat... S’e di sa orë kisha qëndruar ashtu përmbys. Erdha në vete vetëm kur më hodhën ujë të ftohtë, shumë të ftohtë… Dridhesha e tëra. Plagët më rridhnin gjak e më digjnin për vdekje. S’po kuptoja ç’ishte natë apo ditë?!…
- Çfarë pe?
- U hoqa zvarrë deri te dritarja me perde të grisur. Nga lartësia kuptova se isha në kat të dytë. Duhet, thashë… Vetëm kaq! Duhet. Po ku të veja? Ku? Të vdes?! Më mirë të vdes! Dhe kështu, në mënyrë të trishtueshme, mora vendimin: U hodha… Qëndrova pa lëvizur gjatë… Heshtje… Ku kam rënë, mendoja? Si do të largohem? Po më përgjojnë ata që më panë si u hodha? Më dëgjuan? Do më marrin prapë? Do fillojnë nga e para? Jo, jo, asgjë nga këto… Nuk duroj dot të më torturojnë akoma… Asgjë s’pipëtinte… Sa mirë që ishte natë…
Lëviza drejt ca shkurreve me shumë mundim, shkurre nga ato që rrethojnë pallatet. U fsheha aty. S’e di se sa, por di se duke çaluar u largova që andej për të mos u kthyer më kurrë. Nga mëngjesi, diku në një kazan plehrash gjeta rrobat që kisha veshur. Ato m’u ngjitën pas plagëve… Më dhembnin… Kam temperaturë, - përfundoi ajo…
Ne heshtnim të tmerruara prej rrëfimit të saj.
- Aman, mos tregoni se ndodhem këtu! – u lut ajo me përgjërim.
- Mos u tremb! - e siguruam ne. – Qetësohu! Do të kalojë, do të bëhesh mirë… Mundohu të harrosh çdo gjë, çdo gjë! Mundohu të flesh sadopak, mos qaj më, dëgjon? Mos qaj më!…
- Po, - tha ajo papritur, – të fle, të harroj?! Si të mundem vallë të mos i kujtoj ato duar të ndyra, ato gjuhë gjarpërinjsh, ato dhëmbë ujqrish që kafshonin ku të mundnin?!…
Lot të nxehta i rridhnin faqeve…
Vazhdonim të qëndronim aty me vështrimin në sytë e saj të trishtë. Mundoheshim të jetonim sadopak me dhimbjen e saj të madhe. Ajo krijesë e brishtë qe shndërruar në një rrënojë të pandreqshme, ndërsa jeta vazhdonte të rridhte e qetë për shumë moshatare të saj…
Shënim: Për arsye etike emri i vajzës dhe i qytetit ku ka ndodhur kjo ngarje nuk bëhen të ditura. Ajo vajzë më vonë u egzaminua me AIDS dhe vdiq në rrethana tragjike si pasojë e përdhunës trupore e psikologjike që i ishte dashur të kalonte. Ne u munduam ta ndihmonim dhe ta gëzonim sadopak në atë periudhë jete që i kishte mbetur…
Mina Çaushi
Subscribe to:
Posts (Atom)
